Diz Ağrısı

Bu yazıda, diz ağrısı çeşitleri ve ilişkili hastalıkların bir özetini bulacaksınız.

Diz ekleminde ağrının yeri, hangi diz yapısının sorunlu olduğuna bağlı olarak değişir.

Bu ağrı niçin oluyor?
Ağrının yeri ve karakterini iyi anlarsak problemin ne kadar önemli olduğunu da anlamış oluruz.

Diz ekleminde olan ağrılar sizi korur. Ağrıyı az hisseden insanların eklemleri aşırı derecede aşınarak hızla bozulur. Bazı nöroloji ve şeker hastalarında bu durum yaşanır. Bu ağrısız, ama darmadağın olmuş eklemlere Charcoat eklemi adı verilir.

Nedensiz ağrı olmayacağını herkes bilir ve bu yüzden diz ağrısı başladığında ağrı kesici alıp harekete devam etmek çok akıllıca bir strateji olmaz… ki bunun acısı çok yakında çıkmaya başlar.

Diz ekleminde yeni bir ağrı başladığında, bu yürümemeniz için bir uyarı olarak görülmelidir. Vücudunuz, henüz tamir edemediği bir bozulma için sizi uyarmaktadır ve bu çalmaya başlayan alarmı sadece ağrı kesici alarak kapatıp dizi zorlamaya devam ederseniz sıkıntınız azalmayacaktır. Yeni başlayan ağrıların değeri erkenden bir tedavi ihtimalinizin olmasıdır. Sadece ağrıları tedavi edip sebebini tedavi etmeyi ötelemek ise ileride hayatınızdan daha çok zaman kaybı olacağı anlamına gelir.

Biyolojik Dizlik
Ağrının yanına bir de diz ekleminde şişme görebilirsiniz. Bu şişme de, vücudun bir savunmasıdır. Diz eklemini çepeçevre saran bir zar vardır ve buna sinovia adı verilir. (syn-benzer ovia-yumurta; Yumurtanın incecik zarı ve içinde ki özü koruyan ak maddesine benzediği için bu isim verilmiştir.)

Vücudunuz, diziniz için diz zarını şişirip içine sıvı salgılar ve size bir çeşit ‘biyolojik dizlik’ yapar. ilk anlarda bu biyolojik dizlik yardımı ile diz ekleminin içinde olan yaralanmalar tamir hücrelerine kavuşur. Bu salgının dengesi bazı durumlarda bozulabilir ve hastalık kadar bu salgılanan sıvı da can sıkar hale geldiğinde ayrıca bunun da tedavisi gerekir. Diz de şişme görmek elbette bir kaygı yaratmalıdır ama şişmenin kendisinin bir koruma mekanizması olduğu unutulmamalıdır.

Bu ağrı bana ne anlatıyor?
Farklı durumlarda benzer ağrılar olabilir, farklı insanlar için ağrının şiddeti de aynı hastalık için farklı olabilir. Burada ağrının çok kompleks bir matematiği olduğunu söylemek gerekir. Diz ekleminde ki bazı ağrıların yeri yaralanma ile ilgili fikir verir.

Ağrıları tanımlarken sabit ve hareket esnasında olan ağrıları sorarız. Bir de ağrı karakterini sorarız; zonklayıcı mı, batıcı delici bir ağrı mı, künt bir ağrımı vs..

Hareket esnasında olan ağrılar
Mekanik hasarlara bağlı olan ağrı türüdür. Menisküs, bağ ağrıları, çatlaklar, eklem kıkırdağı bozulmaları gibi mekanik fiziksel bozulma ağrılarıdır. Bazen mekanik ağrılar ile bazı hastalıklar aynı anda olabilir. Bu yüzden biz ortopedi doktorları mekanik bir hasarın ağrı yapıp yapmadığını bazı hareketli testler yaparak anlamak isteriz. Böylelikle iç menisküs mü , plika mı, ön çapraz bağ mı yoksa, diz kapağı kıkırdağı mı ağrı yapıyor anlamak isteriz.

İlk olarak istirahat halinde iken parmak ya da elle bazı noktaları yoklayarak noktasal ağrı yerlerini , ağrının yayılımını ve şiddetini not ederiz.

Diz eklemi 3 kompartmandan oluşur.

Dizin iç yanında iç kompartman, dış yanında dış kompartman ve diz kapağının arkasında ki patellofemoral kompartman.

Bu kompartmanlar ayrı ayrı dedğerlendirilir.

Menisküs ağrıları
2 tane menisküs vardır; iç ve dış menisksüler.

İç menisküs yırtıkları iki kemik arasında diz ekleminin büküldüğü çizgi boyunca olur; dış menisküs ağrıları ise dış taraf eklem çizgisinde olur.

Menisküs ağrısını test etmek isterseniz, diz yarı bükükken ve ayak sabit konumda iken tek ayak üzerinde vücudunuzu sağ ve sola dizin üzerinde döndürün; ağrı olması genellikle menisküs yırtığı ya da kıkırdak yarasına işaret eder.

Kıkırdak ağrıları
Yük taşıyan kıkırdak: Dizin en önemli kıkırdak bölgesi düz yolda yürürken yükü direk olarak taşıyan diz ekleminin ortasında ki kıkırdak bölgesidir. Dizi bükülmüş pozisyonda bu noktaları elle yoklamak mümkündür ve ağrı artışı kıkırdak hasarı konusunda bizi uyarır.
Diz kapağı kıkırdağı: merdiven inip çıkarken, sandalyeden kalkarken, namaz kılınırken ve yokuşlarda daha çok olur.
Kıkırdak kırık ya da ayrılmaları: dizde hatırı sayılır bir şişme olur, dizi dümdüz uzatabilmek zor olabilir, bazen diz kilitlenir.
İstirahat ağrıları
Diz eklemi içine hangi nedenle olursa olsun bir kanama ya da bir sıvı toplanması olduğunda basınç artışına bağlı bir gerginlik , dolgunluk ve sabit bir ağrı olur. Diz tam uzatılamaz, hafif bükük kalır.

Bunun dışında hereket edilmeden devam eden ağrılar ciddi hastalıklara işaret eder. En sık rastlanılan istirahat ağrısı dizin kireçlenme tabir edilen artroz ağrısıdır. Bunun dışında Gut, enfeksiyon, tümörler de istirahat ağrısı yaparlar.

Acil durum ağrıları: Tehlikeli bir durum mu var?
1. Enfeksiyon (diz eklemi içinde iltihap ve abse oluşması- septik artrit ya da piyojenik artrit):

Bu ağrıyı diğerlerinden ayırt etmek önemlidir. Dize dokunulduğunda ağrı şiddeti çok artar ve elletmek istemezler. Vücutta enfeksiyona bağlı genel kırgınlık hali, isteksizlik, ateş, üşüme titreme olabilir. Dizi hareket ettirmek çok ağrılıdır Özellikle çocuklarda ve yaşlılarda böyle bir ağrı durumunda gecikmeden hastaneye başvurmak gerekir. Enfeksiyon ağrısı genellikle şiddetlidir, diz kapağının biraz üstünde şişlik oluşur, diz etrafında kızarıklık olabilir, yaşlılarda ya da bağışıklık sistemi düşük kimselerde bu kızarıklık olmayabilir. Nörolojik hastalığı ya da ileri derecede şeker hastalığı olanlarda da şiddetli ağrı olmayabilir.

Böyle bir diz ağrısı durumunda vakit geçirmeden doktora başvurulmalıdır.

2. Kırık ağrısı:

Ciddi travmaya bağlı kırık çoğunlukla hastayı yürütmez ve şiddetli ağrı yapar. Dizi büküp açmak mümkün olmaz,

Bazen yerinden kaymamış bir kırık ya da çatlak çok ağrı yapmayabilir ve kişi yürüyebilir. Yetmezlik kırıkları, kemik zayıflığına bağlı kırıklar ya da bağların ani çekmesine bağlı kaymamış kırıklar ilk anda ezik olmuş hissi yaratabilir. Ağrının bir- iki gün içinde artması üzerine çekilen MR ya da tomografide görülürler. İlk 2 hafta röntgenlerinde bu tür kırıkları görmeyebiliyoruz.

3. Bağ Ağrısı:

Bağ yaralanmalarında diz ekleminde alışık olmadık bir boşluk hissi ve güvensizlik olmaya başlar. Adım attıkça diz eklemi kayacakmış, çıkacakmış gibi hissedilir. Kopan hangi bağ ise yürürken o bağın eksikliğine göre dizde bir sapma olur. Ağrı ilk zamanlar çok şiddetli olurken 2 hafta sonra bağ kopması nispeten ağrısız hale gelir fakat güvensizlik, kayma hisleri geçmez.

4. Tümör Ağrıları:

Tümör cinsine ve yerine göre değişmekle birlikte daha çok sürekli, rahatsız edici, künt bazen zonklayıcı karakterde ağrılardır. Uykudan uyandıran ağrıların başında tümör ağrıları gelir. Bu tür ağrılar ağrı kesicilere çoğunlukla az yanıt verir. Diğer yandan osteoid osteoma denilen bir tür iyi huylu tümör, ağrısı çok keskin olmasına rağmen aspirine çok iyi yanıt verir. Bir aspirinle ya da ibuprofen ile dünyalar hastanın olur. Vücutta en çok eklem çevresi kemik tümörleri, diz eklemi çevresinde görülmektedir. Bunların bir çoğu iyi huylu olsa da yaşam kalitesi ve iyileşmek için harcanan zaman fazla olduğundan erken tanı çok önemlidir.

Uzun zamandır var olan ağrılar
Bir gün geçecek umuduyla, hayat gailesi içinde kendi haline bırakılıp, aktif tedaviden kaçınılıp, pasif tedavi ile bir takım ilaçlar ya da ağrı olduğunda sıcak, soğuk uygulayıp, az yürüme ile geçiştirilen ağrıların sonu hasta tarafından beklenmediği ama doğal olarak beklenildiği üzere pek de iyi olmaz. Bu tür ağrıların çoğunluğu osteoartrit denilen diz ekleminin aşınma hastalığı nedeniyledir. Bazı yaşlı kimselerin dizlerine bakıldığında bir yamulma ve eğrilme görebilirsiniz. Bu yaşlı olduğu için insana doğalmış gibi gelir. Yanınızda büyüyen bir çocuğun nasıl bu kadar büyümüş olduğunu ya da yıllarca yavaşça büyüyen bir göbeğin nasıl bu hale geldiğinin anlaşılmaması gibi dizlerin de yavaşça sinsi şekilde aşınması anlaşılmayabilir. Hele spor falan yapılmıyor sadece basit yürüme hareketi ile yetiniliyorsa ağrılar da geç ortaya çıkar. Diğer taraftan böyle olmayan yaşlıları da bir düşünmek lazım. Yani diz ağrısı olmayanlar, ne yaptı, ya da yapmadı da eklemleri sağlıklı kalabildi? Bu sorunun yanıtı için insanlar milyon dolarlar vermek isterler, ve verdiler de. Yapılmaması ve yapılması gerekenler bilindiğine göre bunları zamanında uygulamak önemlidir. Genetik etkiler diye düşündüğünüzü duyar gibiyim?! Evet genetik çok önemli, çevre ile uyum önemli, çocukluk ve gençlik döneminde yapılanlar önemli ve bunların etkileri biliniyor. Genetik olarak bir dizin kolayca aşınacak olması da bilinebilir ve zamanında tedbirler alınabilir. Bunu pratik olarak yapmak mümkündür. Sadece planlama ve takip önemlidir. Ağrılı bir dizle , sadece ağrı için yapılan tedaviler ile sıkıntıyı önlemek zordur. Bilinçli egzersizler ile her daim dinç ve kuvvetli kalınmaya çalışılmalıdır. Sağlıklı beslenme şarttır. Sigara içenlerde doku tamiri yavaşladığından tahminlerin ötesinde kıkırdak hasarı kalır.

Sağlıklı yaşlanmak ve her yaşadığımız anı kaliteli ve olabildiğince az ağrılı yaşamak istiyorsak egzersiz, beslenme dengelerine dikkat etmemiz şarttır.