Omuz Protezi
Omuz Protezi diz veya kalça protezi ameliyatlarından daha nadir yapılsa da daha bu eklemde giderilemeyecek kadar ilerlemiÅŸ bozukluÄŸun aÄŸrısını gidermede çok baÅŸarılıdır ve aynı zamanda hareket kabiliyetini de oldukça iyileÅŸtirir.
Omuz eklemi üç kemikten oluÅŸur: üst kol kemiÄŸiniz (humerus), kürek kemiÄŸi (skapula) ve köprücük kemiÄŸi(klavikula). Üst kol kemiÄŸinizin başı, kürek kemiÄŸindeki sığ bir yuva ile eklemleÅŸir. Bu yuvaya ‘glenoid’ denir. Kalça eklemi gibi derin bir yuva deÄŸildir. Bunun ödülü ise omuz eklemimizin oldukça geniÅŸ bir hareket açıklığına sahip olmasıdır. Fakat aynı sebeble omuz ekleminin çıkıklarını daha çok görürüz. Omuz eklemi çevresinde bir tür conta gibi vakum etkisi yaratan bir kıkırdak bulunur. Bu çıkık veya herhangi bir sebeple yırtıldığında artık omuz ekleminin hareketleri zorlanmaya baÅŸlar. Kemiklerin uç kısmı kemikleri koruyan ve kolayca hareket etmelerini saÄŸlayan pürüzsüz bir madde olan eklem kıkırdağı ile kaplıdır. Eklemi çepeçevre saran ve yumurtanın ince zarı gibi bir zar da buna ‘sinovyal membran’ adı verilir,kıkırdağı yaÄŸlayan ve omuzdaki neredeyse tüm sürtünmeleri ortadan kaldıran az miktarda bir sıvı oluÅŸturur. Bu yapıların dengesini bozup omuz ekleminin güzel bir sürtünme ile çalışmasına yol açan durumların sonunda diÄŸer tedavi yöntemleri ile mutluluk saÄŸlanamıyorsa omuz protezi gündeme gelir.
Omuz protezi yapılmasına yol açan sebepler
Osteoartrit: Bu yaÅŸa baÄŸlı “aşınma ve yıpranma” tipi bir artrit türüdür. Genellikle 50 yaÅŸ ve üstü insanlarda görülür, ancak genç insanlarda da görülebilir. Omuz kemiklerini ucundaki kıkırdak yumuÅŸar ve aşınır. Kemikler daha sonra birbirine sürtünür. Zamanla, omuz eklemi yavaÅŸ yavaÅŸ sert ve aÄŸrılı hale gelir.
Omuz Adale Yırtıkları: Uzun zamandır omuzun döndürücü kılıf yırtığı olan hastalarda bozuk sürtünmelere baÄŸlı olarak kıkırdak ve kemik aşınmaları geliÅŸir ve bu onulmaz aÄŸrılara sebep olarak sonunda omuz protezini zorunlu hale getirir.
Travma sonrası aşınma: Bu ,ciddi bir düÅŸme, çarpma gibi durumlardan sonra geliÅŸen aşınma ya da kemik , kıkırdak kayıplarına baÄŸlı geliÅŸen eklem bozukluÄŸudu. Omuz kırığı veya omuz tendonlarının veya ligamentlerin yırtıkları zamanla eklem kıkırdağına zarar verebilir. Bu omuz aÄŸrısına neden olur ve omuz fonksiyonunu sınırlar.
Romatoid Artrit: Bu, eklemi çevreleyen sinovyal membranın iltihaplandığı ve kalınlaÅŸtığı bir hastalıktır. Bu kronik iltihap kıkırdak dokuya zarar verebilir ve sonunda kıkırdak kaybına, aÄŸrıya ve sertliÄŸe neden olabilir. Romatoid artrit, “enflamatuar artrit” olarak adlandırılan bir grup rahatsızlığın en yaygın ÅŸeklidir.
Avasküler Nekroz: Nasıl kalbe giden damarlar kesintiye uÄŸradığında kalp kası ölümü, enfarktüs oluyorsa kemiÄŸin belli bölgesine giden kan akışı durduÄŸunda da kemikte o bölgede ölüm gerçekleÅŸir. Sonra burayı vücut tekrar onarıp ÅŸekillendirmeye çalışsa da eski haline dönmez. Ä°ÅŸte avasküler nekroz, kemiÄŸe kan akışı kesildiÄŸinde ortaya çıkan acı verici bir durumdur. Kemik hücreleri kanlanma olmadan öldüÄŸü için, osteonekroz, en sonunda omuz ekleminin tahrip olmasına ve artritlere neden olur. Kronik steroid kullanımı, derin deniz dalışı, omuzda ciddi kırıklar, orak hücre hastalığı ve ağır alkol kullanımı avasküler nekroz için risk faktörleridir. Bu hastalığın sonunda eklem kullanılamaz hale geldiÄŸinde çare omuz protezi olmaktadır.
Enfeksiyonlar: Çok eskiden geçirilmiÅŸ tüberküloz ya da baÅŸka osteomyelitler kemik ve kıkırdak dokunun harap olmasına yol açabilir ve protez cerrahisi gerektirebilir.
Omuz protezinin neden gereklidir?
Omuz protezi ameliyatı kararı, sizin, ailenizin, aile hekiminizin ve cerrahınız arasında bir işbirliğine dayalı bir karar olmalıdır.
Omuz protezinin yapılmasını elzem kılan durumlar olabilir. Öncelikle hareketle aÄŸrıyan bir omuz eklemi zaten yeterince hayatı dar eder. Ama omuz ekleminin rahat çay içmek dışında baÅŸka önemli görevleri vardır. Öncelikle bir düÅŸme esnasında kolun ileriye ya da yana uzatılıp başımızı koruyacak ÅŸekilde kullanılması gereklidir. Yürürken salınan bir kol denge içinde yürümemizi saÄŸlar ve saÄŸdan soldan gelecek düÅŸme savrulma etkilerinden bizi koruyacak refleks hareketleri yapmaya da hazır halde bulunur. Bu durum omuz eklemi normalken günlük hayatta pek de farkedilmez. Bu acil durumu bir taraf bırakırsak raflara uzanma, giyinme, tuvalet temizlikleri gibi durumlar için gittikçe daha çok yardıma ihtiyaç duyulur. Sonunda zaten istirahat halinde bile aÄŸrı olur. Artık aÄŸrı kesiciler ile günlük hayat idame ettirilmeye baÅŸlanır.Bu aÄŸrı, iyi bir gece uykusunu önleyecek kadar ÅŸiddetli olabilir. hareket yeterince yapılamadığından saÄŸlam kalmış omuz kasları da güç yitirmeye baÅŸlar ve eklem giderek sertleÅŸir.
Omuz protezini gerektiren halleri özetlersek:
-
Hareket etmeye izin vermeyen şiddetli omuz ağrısı
-
istirahat ağrısı, gece uyandıran ağrılar
-
omuzda ciddi hareket açıklığı kaybı
-
fizik tedavi, ilaçlar ve medikal tedaviye yanıt vermeyen durumlar
Omuz protezi için ortopedik Muayene:
-
Tıbbi geçmiÅŸ sorgulanır; ÅŸeker tansiyon, guatr gibi hastalıkların varlığı ile bu durumun nasıl geliÅŸtiÄŸi sorulur.
-
Fizik muayene de eklem hareket açıklığı ile kas kuvvetleri ölçülür ve nörolojik muayene yapılır.
-
Röntgen: omuz protez olacak kadar kötü ise çoÄŸunlukla MR çekmeye gerek kalmadan röntgenden durum anlaşılır.
-
DiÄŸer testler: omuzun mevcut haline gelmesine yol açan bazı ÅŸüphe edilen hastalık varsa ( tanısı konulmamış romatoid artrit, enfeksiyon vb) kan testleri, bazen MRI istenebilir.
Omuz Protez Türleri
Birçok deÄŸiÅŸik teknik bulunsa da günümüzde en çok iki ameliyat yöntemi uygulanmaktadır.
Total Omuz Protezi
Tipik ameliyat ÅŸeklidir. Omuz eklemine benzer bir protez kol kemiÄŸine ve karşısınada yuva için plastik bir yüzey yapılır. Bunlar kiÅŸinin omuz kemik büyüklüÄŸüne uygun olabilecek ÅŸekilde deÄŸiÅŸik boylarda bir set halinde hazır bulunur. EÄŸer kemik kalitesi iyi ise direk olarak kemiÄŸe baÄŸlanan( zamanla kemik ile kaynayan) sementsiz dediÄŸimiz protez tipleri kullanılır am kemik kalitesi kötü ise protezi kemiÄŸe diÅŸ dolgusuna benzer bir dolgu ile tutturmak gerekbelir bunlara da sementli protezler denilir.
Parsiyel Omuz Protezi
Omuzun yuvası iyi ise bunu deÄŸiÅŸtirmeye gerek görülmez ve sadece topuz kısmına protez uygulanır. Bunlara parsiyel- kısmi protezler denilir.
Ters (Reverse) Omuz Protezi
Genellikle omuzu hareket ettiren döndürücü kılıf adalelerinin harap olması sonrası yapılır. Bu protezde omuzun topuz kısmına yuva yüzeyi uygulanır ve yuva olan kısmına da topuz konulur. Böylelikle olmayan adale yerine daha üst katmanda çalışacak adaleye kaldıraç kolu saÄŸlanır. Bu protez ayrıca total protez yapılmış ve baÅŸarı saÄŸlanamamış vakalarda da yapılır.
Ameliyat Hazırlığı
Tıbbi değerlendirme
Omuz protezi ameliyatı yaptırmaya karar verirseniz, ortopedi cerrahınız sizden ameliyattan bir hafta önce tam bir fizik muayene planlanır. BaÅŸka hastalıklar varsa ilgili uzmanlık dallları ile konsültasyonlar tamamlanır. Ameliyat için hazır ve iyileÅŸme sürecini tamamlayacak kadar saÄŸlıklı olduÄŸunuzdan emin olmak için bu gereklidir. Kalp hastalığı gibi kronik tıbbi durumu olan birçok hasta ameliyattan önce bir kardiyoloji uzmanı tarafından deÄŸerlendirilir.
Ä°laçlar
Aldığınız tüm ilaçlar hakkında bilgi verdiÄŸinizden emin olun. Bazı ilaçların ameliyattan önce durdurulması gerekebilir. ÖrneÄŸin, aÅŸağıdaki reçetesiz satılan ilaçlar aşırı kanamaya neden olabilir ve ameliyattan 1 hafta önce kesilmelidir: Aspirin, ibuprofen ve naproksen sodyum gibi ilaçlar
Kan inceltici alırsanız, birinci basamak doktorunuz veya kardiyologunuz, bu ilaçları ameliyattan önce bırakmanız konusunda size tavsiyede bulunur.
Ev Planlaması
Ameliyattan önce evinizde basit deÄŸiÅŸiklikler yapmak, iyileÅŸme sürenizi kolaylaÅŸtırabilir. Ameliyatınızdan sonraki ilk birkaç hafta boyunca yüksek raflara ve dolaplara ulaÅŸmak zor olacak. Bir süreliÄŸine daha sonra ihtiyaç duyabileceÄŸiniz eÅŸyaları alçak raflara yerleÅŸtirmek rahatlık saÄŸlar.
Hastaneden eve geldiÄŸinizde, giyinme, banyo yapma, yemek piÅŸirme ve çamaşır yıkama gibi günlük iÅŸlerde birkaç hafta boyunca yardıma ihtiyacınız olacak.
Ameliyat
Ameliyattan Önce
Ameliyatınız için hastaneye giderken bol düÄŸmeli giysiler hazırlayın. Ameliyattan sonra, omuz kol askısı olacak ve kolunuzu sınırlı kullanacaksınız.
Ameliyat gününüzde hastaneye yatırılacaksınız. Anestezi doktoru önceden onaylamış olduÄŸu için rutin servis iÅŸleri için ameliyattan 1 saat önce yatağınıza yatmış olmanız yeterli olmaktadır.
Anestezi türü
Genelde omuz ameliyatlarında genel anestezi kullanılmaktadır. Bazen skalen anestezisi dediÄŸimiz bölgesel bir anestezi de kullanılabilir.
Ameliyat prosedürü
Omuz ekleminizi yapay bir cihazla deÄŸiÅŸtirme prosedürü genellikle yaklaşık 1-2 saat sürer.
Omuz Protez Cerrahisi sonrası : Hastanın yaşına göre hastanede 1 ya da 2 gece kalmak gerekebilir. DikiÅŸler cilt altı olduÄŸundan almak gerekmez. Ameliyat sonrası hemen kontrollü hareket ve egzersizlere baÅŸlanır. Egzersizler ve kolu ve eli aktif kullanmak için her gün bir önce ki güne göre daha fazla aktif ve pasif hareketler yapılır. Tüm günlük iÅŸleri 3. haftada hasta kendisi yapabilir hale gelir.