Korona (Covid-19 hastalığı) aşısına yakın zamanda kavuşma şansımız ne kadar?

PEKİ NEDEN HERKES 18-24 AY GİBİ BİR SÜREDEN BAHSEDİYOR?

Aslında bu salgını yapan ve adına halk arasında korona denilen bu virüs ailesi için SARS ve MERS günlerinden beri koronavirüs aşıları geliştirmeye çalışıyoruz. Bu yüzden bu virüs ailesinin nasıl çalıştığı hakkında bir fikrimiz var. Yani Covid19 hastalığına neden olan bu SARS-CoV-2 adı verilen yeni musallat olan virüsün yapısı daha önceki SARS virüsü ile yüzde 80 oranında benzerdir.

Tanınmış hücre biyologlarından olan ve on yıllardır aşı geliştirme de çalışan Robert van Exan 2021 ya da 2022 ye kadar bu aşıyı görmemizin zor ama imkansız olmadığını söylüyor.

Şu anda bilinen 95’den fazla yerde aşı geliştirilmeye çalışılıyor.

Öncelikle şu gerçeği bilmekte fayda var; Yatırım yapacak şirketleri kendilerine çekmek için bu laboratuarlar çabucak aşı geliştirebileceklerini söylerler çünkü bu işte milyarlarca dolar kazançlar sözkonusu olacak. Bu laboratuarlar yatırım şirketleriyle konuşurlar ve ellerinde ki tüm imkanları bu yarış için seferber ederler.

Tabi bu arada çoğu ilaç ya da aşı adayı başarısız olacaktır. Güvenli bir aşıyı bulma olasılığı yüzde 10 un altındadır. Geri kalan yüzde doksan ya yeterince etkili olmayacak ya da yan etkilerinin fazla olduğu ilk denemelerde anlaşılıp terkedilecektir. Bu durum ilaç/aşı geliştirme işinin bir parçasıdır.

Tabi ne kadar çok grup bu aşıyı geliştirmek için çalışırsa şansımız o derecede artacak.

AŞI HASTALIĞI

Bazı ilk aşıların koruma yerine hastalık yaptığını da bilmek gerekir. Bunun olmaması için aslında uzun ve yorucu bir test dönemi vardır. Bu test dönemi dünyanın acil aşı ihtiyacı nedeni ile kısaltılmaya çalışılıyor.

mRNA AŞISI

Birkaç bilimsel ekip, yeni tür bir mRNA aşısı üzerine çalışıyor. Daha önce yapılmamış olan bu yaklaşım güzel bir fikir ve umutları artırmış durumda. Gene de bu aşı türü hızlı bozulan bir yapıya sahip ve test edilmesinden sonra gerçekleri anlayabileceğiz. Kapsamlı bir test süreci sonrasında böyle bir aşıyı olmak daha doğru olur diye düşünüyorum.

Bu aşı ile ilgili yurtdışında ki onay kuruluşlarını da dikkatle takip etmek gerekecektir. Daha önce hastalık yapabilen aşılara izin vermişlikleri oldu. Ama günün sonunda aşı çiçek hastalığı aşı ile bitirildi ve burada da çok hızlı şekilde dünyanın aşıya ihtiyacı olacak. Bu konuda bilimsel gelişmeleri yakından takip ediyor olacağız.

TEST

İyi bir aşı adayı elde edilince bu aşıyı test etmek gerekir. Tabi gerekli parasal fonlar bu iş için ayrılır ve klinik çalışmalara izinler alınır. Aşı kaynaklı bir soruna yol açmamak için ilk klinik denemeler çok yavaş ve çok dikkatli yapılmak zorundadır. Değişik yaş gruplarında ve değişik bünyelerde bu aşının gerçekten işe yarayıp yaramadığını test etmek gerekir. Ayrıca bir yan etki görüldüğünde ya da diyelim aşı yapılanların yüzde 1 inin altında hastalık başlarsa bu aşı dozunu tam ayarlamak için bir çok test gerekir. Çok uzun zaman alan bu süreci kısaltmak mümkün olabilir. Tabi binlerce deneğin, gönüllünün bu işte bulunması ve bunların datalarının düzgün toplanması, geliştirilen her bir aşı türünün yan etkilerin gözden kaçırılmaması lazımdır.

ÜRETİM

Burada 50000 kişinin kullanacağı bir hap değil milyarlarca insana yapılması gerekecek bir aşıdan bahsediyoruz. Bu devasa, dağ gibi bir üretim faaliyetinin kurulmasını gerektiriyor. Tabi bu aşının büyük olasılıkla enjeksiyon olacağını düşünürsek, milyar milyar paketler, üretim kazanları ve tabi zaman gerekecektir. Bir de bu aşı ülkemizde üretilmez ise bu kaynaklara ilk ulaşanlardan da olamayız ve üstelik ciddi ödemeler yapmamız gerekir. Tabi dünya çapında bazı fabrikalar bu derece üretime hazırlık yapıyorlar ama önce o etkili ve yan etkisi olmayan aşının bulunduğundan emin olunması gerekir.

AŞI ÜRETİMİ SONRASI DENETİMLER:

Şimdi burada dünya sıkıştığı için ve ekonomiler tarihsel çöküşler yaşarken üreticiler ve denetçiler üzerindeki baskıyı düşünebiliyor musunuz? Bir aşı bulunduğunda tüm risk ve yan etki denetimlerinin zaman süzgecine tabi olmayacak. Hızlı yan etki bildirimleri ve takiplerin de bir seferberlik gibi yapılması gerekecektir.

SONUÇ

Aşı bulmak çok zor bir iştir. Allahtan Dünya korona virüsler için uzun zamandır aşı denemeleri yapıyor. Her ne kadar çok başarılı olmamış olsalarda mesela Ebola da etkin olabildik. Demek ki umudumuz olmalı. Ancak çok etkili bir aşı için henüz nefesinizi tutmayın.

Şu an fiziksel mesafelere dikkat edeceğiz ve bu kapanma döneminde edindiğimiz alışkanlıklarımızı devam ettirmemiz gerekiyor.

Maske kullanımını daha iyi öğrenmeliyiz. Kumaş maskelerin çoğu işe yaramıyor ama bunları etkili hale getirebilecek öneriler YouTube da kolaylıkla bulunuyor.

Yasak savma gibi maskeyi burnumuzun altına takmamalıyız ve başkalarının canını da kendi canımızı da tehlikeye atmamalıyız.

Ve tabi ki etkili şekilde el yıkamaya da devam…